Fullveldispælingar

Fullveldi er orð sem er mikið notað í umræðu um Evrópumál, gjarnan af hálfu ESB andstæðinga, þar sem haldið er fram þeim rökum að með ESB aðild framseljum við íslendingar fullveldi þjóðarinnar í hendur Evrópusambandsins. Þau rök geta í sjálfu sér verið góðra gjalda verð en gallinn að mínu mati er sá að lítil umræða hefur farið fram um fullveldið sjálft, það er að leita svara við spurningunni “hvað er fullveldi”, hvernig verða þjóðir fullvalda og hvernig geta þær varið fullveldi sitt. Í þessum pistli ætla ég að velta fyrir mér hvað fullveldi er, en tek fram að hér er um að ræða pælingar hins venjulega manns, en ekki fræðilega úttekt.

Orðið sjálft (fullveldi) virðist við fyrstu skoðun segja það sem segja þarf, þ.e. Fullt vald eða full yfirráð yfir einhverju, en er það svo? Skoðum málið aðeins nánar.

Forseti Íslands lýsti því í breskum sjónvarpsþætti að á Íslandi væri fullveldið hjá þjóðinni en í Bretlandi væri það hjá þinginu, sem er að mínu mati nokkur einföldun. Hér notar forsetinn orðið sovereign sem við þýðum sem fullveldi, en mér sýnist að í raun sé hann að ræða um ákvörðunarvald en ekki fullveldið sjálft, því að þótt þjóðin sé fullvalda, framselur hún ákvörðunarvaldi til stjórnvalda í alþingiskosningum. Forsetinn getur þó fært ákvörðunarvaldið aftur til þjóðarinnar með því að að beita svokölluðu synjunarvaldi. Ég læt það atriði liggja á milli hluta í þessum pistli, allavega að sinni.

Mér sýnist því að framansögðu að hægt sé að skipta fullveldinu í tvo meginþætti. Annars vegar hverjir fara með fullveldið, sem ég ætla að kalla fullveldisréttur þ.e. Rétturinn til ákvarðanatöku fyrir hönd kjósenda, og hins vegar fullveldið sjálft þ.e. Möguleikinn til að hrinda í framkvæmd þeim ákvörðunum sem teknar eru.

Hverjir fara þá með fullveldisréttinn að hálfu okkar íslendinga. Hér er yfirleitt notast við þrígreiningu valdsins, það er löggjafinn, framkvæmdavaldið og dómsvaldið. Þessi skilgreining hefur að mestu haldið frá stofnun lýðveldisins, en mér sýnist að hún segi ekki nema hluta sögunnar.

Frá stofnun lýðveldisins hefur ísland smám saman verið að skerða eða takmarka fullveldi sitt i með því að gerast aðili að alþjóðlegum samtökum og sáttmálum (Nató SÞ. Mannréttindasáttmála evrópu og svo framvegis) Aðild að mannréttindasáttmála evrópu og þar með mannréttindadómstólnum í Strasbourg er klárlega dæmi um fullveldisframsal þar sem að dómum hæstaréttar hefur í nokkrum tilfellum verið snúið við. Mér vitanlega hafa fullveldissinnar (þeir/þau sem aðhyllast fullt og óskert fullveldi íslensku þjóðarinnar) aldrei talað um íhlutun í íslensk innanríkismál í slíkum tilfellum, svo merkilegt sem það nú er.

Hin viðurkennda skilgreinging á fullveldi þjóða er á þann veg að þjóðir teljast vera fullvalda þegar aðrar þjóðir viðurkenna það. Þannig að eingöngu fullvalda þjóðir geta gerst aðilar að alþóðlegum stofnunum og þar með að alþjóðlegum samningum.

Mun Ísland glata fullveldi sínu með aðild að ESB? Samkvæmt skilgreiningunni hér að ofan mun það fyrst og fremst velta á því hvort aðrar þjóðir hætta að viðurkenna fullveldi landsins.

Með ESB aðild munum við sem þjóð deila hluta af fullveldisréttinum með öðrum aðildarríkjum ESB þ.e. Ákvarðanir um sameiginleg málefni eru teknar innan sameiginlegra stofnana.

Hvort sem Ísland gerist aðili að ESB eða ekki munu þær ákvarðanir sem teknar verða, vera teknar í umboði kjósenda sem framselja í lýðræðislegum kosningum, umboð til fulltrúa sem ákvarðanirnar taka.

Færa má gild rök fyrir því að möguleikinn á því að hrinda í framkvæmd þeim ákvörðunum sem þarf að taka, hafi minnkað með hruni bankakerfisins. Hrunið hefur þá minnkað fullveldi landsins.

Pælingin er sem sagt þessi: Með því að deila hluta af fullveldisréttinum með öðrum þjóðum munum við sennilega auka við fullveldið sjálft. Fleiri koma að ákvarðanatökum og auka þar með möguleikann á því að hrinda þeim í framkvæmd.